طبق ارقام مرکز کنترل بیماری سازمان ملل، در سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸، ۳۴ درصد بزرگسالان آمریکایی دارای اضافه وزن و ۳۴ درصد چاق هستند. این گزارش در همان سال درباره ی ایران یک آمار غافلگیر کننده ای بود: ۵۶ درصد بزرگسالان و ۴۵ درصد زیر ۱۵ سال دارای اضافه وزن زیاد و در معرض چاقی بودند.
می دانیم که بعلت داشتن اضافه وزن و به ویژه چربی شکم و مقاومتی که بدن به انسولین نشان می دهد، به اصطلاح “سندرم متابولیک”، خطر ابتلا به دیابت نوع دوم، فشار خون بالا و حمله قلبی یا سکته مغزی افزایش می یابد.

این آمارهای طرح شده نشان دهنده ی زنگ خطر برای سلامت بشری ست که هر روزه با علل و عوامل افزایش دهنده وزن و چاقی روبرو است. رسم زندگی های شهری که کمبود وقت و سرعت در گذران روزمرگی را بر انسان حاکم کرده است که تمرکز بر خودآرایی و رسیدگی به جسم و روح را کمتر مورد هدف قرار داده است.
روانشناسی با رویکرد روان‌درمانگری امروزه به این نتیجه رسیده است که علل و عوامل سازنده اضافه وزن و چاقی ارتباط مستقیمی با عملکرد و کنش های روانی دارد که جسم را به سمت افراط و تفریط در خوردن سوق می دهد.

تحقیقات انجام شده توسط مرکز سلامت روان انجمن روانشناسی آمریکا نشان می دهد که رژیم غذایی نامناسب به تنهایی می تواند منجر به کاهش عمر سلامت جسمی و روانی شود. در یک مطالعه، کمتر از ۲۰ درصد از افراد چاق قادر به از دست دادن ۵ درصد وزن بدن و حفظ آن برای ۵ سال می شوند. یکی از دلایلی طبیعی این امر، تمایل طبیعی بدن برای حفظ وزن بدن است که غذا برای جلوگیری از گرسنگی کم و محدود است.
بنابراین، رژیم های بیش از حد محدود کننده می تواند سوخت و ساز بدن را کند کند و به مرور آسیب بزند. رژیم غذایی همچنین می تواند اثرات جانبی منفی داشته باشد، از جمله افسردگی، اضطراب، تحریک پذیری دربرابر ناملایمات، افکار وسواسی در مورد غذا، خوردن غذا و حتی احساس گرسنگی حتی بعد از مصرف مشخص کالری. موثرترین برنامه های کاهش وزن، شیوه ای است که شامل رژیم غذایی، ورزش و برنامه ریزی روانی را ترکیب می کنند. با توجه به بررسی کاکرین Cochrane که نتایج جدیدترین تحقیقات روش شناختی را تدوین می کند، افزایش میزان مداخلات روانشناختی خصوصا روان‌درمانگری در کاهش وزن به طور قابل توجهی نتایج رژیم لاغری را بهبود می بخشد. در آینده، ما باید مداخلات رفتاری و روانسنجی را در درمان چاقی به طور فزاینده ای تبدیل به یک فرآیند روزمره کنیم.

عوامل زیستی و زیست محیطی

عوامل افزایش وزن برای افراد مختلف متفاوت است، به همین دلیل است که هرگز نمیتوان «درمان جادویی و سریعی برای کاهش وزن» برای همه یکسان کار کند. مطالعات انجام شده در اسپانیا و منتشر شده در مجله Clinical نشان داده است که افراد مبتلا به خوردن عاطفی مستعد تر هستند؛ هم برای افزایش وزن و هم باید لاغری. برای مثال خوردنی که در پاسخ به افسردگی یا اضطراب است احتمال دارد که باعث از دست دادن وزن شود. یکی از دلایل مهم حضور روانشناسی و خصوصا درمان به شیوه روان‌درمانگری درباره ی چاقی تحقیقاتی ست که ارتباط بین سوء استفاده جنسی از کودک و چاقی را نشان داده است. عوامل زیست محیطی مانند فقر، فقدان دسترسی به مواد غذایی سالم و امکانات ورزشی، کمبود وقت و فعالیت های فرهنگی نیز در کاهش وزن و تناسب اندام نقش اساسی دارند.

مهارتهای روان درمانی برای کاهش وزن

استراتژی های رفتاری زیر می تواند به کاهش وزن شما کمک کند:

کاهش وزن موفقیت آمیز شامل یادگیری مهارت های زندگی جدید است:
۱. روز خود را تنظیم کنید تا وقت کافی برای خرید، تهیه و خوردن غذای سالم فراهم شود. در صورت لزوم زنگ هشداری را تنظیم کنید تا به تماشای تلویزیون یا کار کردن با کامپیوتر دسترسی پیدا نکنید که تحرک شما را بگیرد.

۲. در طول رفتارهای روزانه خود سعی کنید برای تهیه مواد غذایی مسیرهای تهیه ای متفاوتی را تجربه کنید و اغلب به تنهایی این کار را انجام ندهید. حضور یک ‌نفر در کنار شما می تواند تمرکز ذهنی شما را به خوردن ناآگاه تبدیل به خوردن آگاهانه کند. به تنهایی خوردن موجب می شود که خوردن را امری غریزی بدانید و تا زمانی که تمایل دارید و نه گرسنه هستید به خوردن ادامه بدهید. اما یک دیگری در کنار شما می تواند فرایند خوردن را به یک برنامه یا مسابقه ای بدل کند. اینگونه شما در کنار غذا خوردن می‌توانید صحبت کنید و کیفیت و کمیت خوردن را دربرابر فرد مقابل خود به قضاوت قرار دهید.

۳. پذیرفتن اینکه اضافه وزن و چاقی یک مشکل است!
یکی از دلایلی که خوردن را به یک رفتار مخرب برای بدن و روان شما تبدیل می کند یک بعدی خواندن مسئله خوردن است. یعنی اینکه خوردن تنها به‌ منظور ارضا نیاز گرسنگی ست. اما باید بدانیم هنگامی که تصمیم به خوردن می گیریم تنها یکی از دلایل گرسنگی ست. در واقع خوردن یک ‌نوع یادگیری و اندیشیدن است. (یالوم ، مصاحبه با بی بی سی لایف)
شما با خوردن در کنار دریافت کالری و انرژی از موادغذایی، فرهنگ و روابطی که این غذا را تهیه کرده است هم دریافت می کنید. به همین دلیل هنگامی که گرسنه هستید در واقع نیازمند خلایی شده است که هنگام خواندن یک رمان نیمه‌کاره دارید. روانشناسی اگزیستانسیالیستی اشاره می کند که خوردن مانند خواندن است و تنها لوازم این رخدادها متفاوت هستند. یکی از دلایل اینکه انسان می تواند به راحتی با تمام تنوع های غذایی سرزمین های مختلف ارتباط برقرار کند اراده و انگیزه ی شناخت و ارتباط فرهنگی ست. در تهیه یک غذا از کشاورز تا آشپز یک شهر یا کشور با رفتار و باورهای متفاوت دخیل هستند. ترس از دست دادن این فرایند های خوردن موجب می شود که لاغری یا کاهش وزن دشوار شود. یالوم می گوید: کاهش وزن اگر بدون مداخلات روان‌درمانگر نباشد ممکن است به از دست دادن انگیزه برای یادگیری بدل شود و فرد را بسوی فراموشی سوق دهد. در واقع کاهش وزن که موجب لاغری می شود باید مانند یک بیماری که مشکلی را حل می کند با لاغری مواجه شود. لاغری تنها در زمانی سلامتی ست که چاقی را مشکل بدانیم.

روان‌درمانگری با رویکرد مواجه سازی مستقیم و بدون واسطه انسان با مشکلات خط مشی نوینی را برای یافتن مشکلات و راه حل رهایی از آنها ارائه داده است. اضافه وزن هم مانند بدرفتاری و ‌چاقی هم مانند خیانت با اینکه با جسم انسان ارتباط دارد اما دلایل روانی دارد. همان تنی که بدرفتاری می کند، قاشق غذاخوری را تکان می دهد و همان دهانی که ناسزا می گوید، غذا را می‌بلعد.
شناخت عوامل سوق دهنده بسوی خوردن و مواجه مستقیم با بدن و اندام چاق شده خودمان کاری ست که روان‌درمانی انجام می دهد. رواندرمانی به دنبال لاغرکردن شما نیست بلکه می خواهد لاغری را انتخابی برای سلامت جسم و روان خود مدنظر داشته باشید. شما همان انسانی بوده اید که خوردن را به شکل افراطی انتخاب کرده اید، پس این توانایی را دارید که حالا بهتر خوردن و با برنامه خوردن را انتخاب کنید. اگر بدانید که دارای مشکل هستید و فقط زیبایی اندامتان در خطر نیست. روان شما در حال از دست دادن فرم مناسب و متناسب اش با بدنتان است.