اختلالات فوبی (ترس و اضطراب) شامل ترس های مداوم و غیر منطقی و اجتناب از شرایط یا اشیائی است که این ترس ها را ایجاد می کنند. معمولا این عوامل ترس را ممکن است رایج ترین نوع اضطراب ها باشد.

انواع مختلف ترس وجود دارد. یکی از آشناترین آنها، آگورا فوبی ها agoraphobia ترس از حضور در مکان های عمومی است. این اغلب ناشی از اختلال هراس از تلاش برای جلوگیری از حضور در مکان هایی است که حملات هیستریک عصبی را شامل می شود.

یکی دیگر از انواع رایج اختلال فوبی، ترس اجتماعی است که با ترس ناخوشایند از خجالت در شرایط اجتماعی مشخص می شود.

ترس های دیگر به عنوان “خاص” طبقه بندی می شوند، به این معنی که آنها مربوط به شرایط خاص هستند – به عنوان مثال، ترس از نوع خاصی از حیوانات (مانند ترس از سگ ها یا سینوفوبیا)، که شایع ترین نوع فوبیایی خاص است. مثال دیگر ترس از ارتفاعات (آکروفتوبی) است.

در حالی که موقعیت های خاص یا اشیاء مانند پرواز یا مارها موجب اضطراب خفیفی در بسیاری از افراد می شود، افرادی که دارای اختلال فوبی هستند، میزان اضطراب و اضطراب ناشی از خطرات واقعی را ندارند. علاوه بر این، اختلالات فوبی به طور قابل توجهی بر عملکرد اجتماعی یا شغلی فرد تاثیر می گذارد.

علل اختلالات فوبی چیست؟

همانطور که در مورد سایر حالت های اضطراب نیز آمده است، علت ترس و وحشت به وضوح مشخص نشده است. احتمالا ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی در این امر نقش بازی می کند.
فوبی ها در روابط خانوادگی ریشه دارند. اگر عضو خانواده ای دارید که از یک اختلال روانی رنج می برد، ممکن است بیشتر به این وضعیت فوبیک آسیب پذیر باشید.

علائم اختلالات فوبی

اضطراب یا ترس شدید هنگامی که با یک شی خاص یا وضعیتی ویژه مواجه می شوید که این رخداد در واقعیت به صورت عادی تهدیدی محسوب نمی شود.

علائم روانی و روان تنی هنگام حضور در مکان یا مواجهه با شی فوبی زا:

ضربان قلب سریع
فشار خون بالا
تعرق مفرط
تنگی نفس
درد قفسه سینه
لرزش غیر مستقیم (که موجب پرش بعضی اندام می شود)
احساس سرگیجه یا سردرد در ناحیه پیشانی و ناحیه پس سری
معلق کردن معده (درد یا به اصطلاح ترش کردن معده)
احساسات تنگلینگ Tingling، (به اصطلاح مور مور شدن دست و پاها و احساس سردی و گرم شدن سینه و کف دست و پا)
ترس از دست دادن کنترل روانی و‌ بی اختیاری اعصاب
(دانستن اینکه شما بیش از حد در حال واکنش نشان دادن هستید، اما نمی توانید ترس خود را کنترل کنید)
احساس نیاز شدید به دور شدن از مکان یا شی

نکته ای درباره ی پیشگیری:

اختلالات فوبی قابل پیشگیری نیست. تنها می توان از طریق عوامل ارثی و رفتاری اعضای خانواده برای پیشگیری اقدام نمود.

تشخیص اختلالات فوبی

تشخیص مبتنی بر دو رویکرد شناختی و رفتاری است. اما پژوهشگران دانشگاه وین و کلینیک تخصصی روان درمانگری یالوم در امریکا دریافته اند که رویکرد روان‌درمانی می تواند هم در زمینه شناخت و کشف و هم در زمینه پیشگیری و درمان موثرترین کنش های درمانی را در تشخیص عوامل فوبیک ایفا کند. این به آن دلیل است مهمترین کشف های مرتبط با اضطراب در رویکرد روان‌درمانی حاصل شده است.

چگونه برای درمان اختلالات فوبی اقدام کنیم؟

درمان رفتاری ممکن است به فرد دلسرد شده (در موقعیت فوبی شدن) به چیزی یا وضعیتی که باعث ترس و اضطراب شود کمک کند.
مهارکننده های با قابلیت بازجذب مجدد سروتونین (SSRIs) – یک نوع از داروهای ضد افسردگی – فلووکسامین و پاپ کستین می توانند با موفقیت از ترس های فوبیک اجتماعی جلوگیری کنند. مونومین اکسیداز (MAO) مهار کننده و بنزودیازپین نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
بتا بلوکرها، یک دسته از داروهایی که معمولا برای درمان آنژین، فشار خون بالا، ریتم های نامنظم قلب و میگرن استفاده می شود، ممکن است به کاهش علائم فیزیکی اختلالات فوبی کمک کنند، اما برای درمان مداوم توصیه نمی شود.
ترکیبی از درمان مشاوره ای و روانشناسی و دارودرمانی اغلب باهم توصیه می شود.

چه هنگامی ضرورت دارد به درمان اقدام کنید؟

اگر یک اشیاء یا شرایط خاص که باعث ترس بیش از حد می شود و عملکرد شغلی یا اجتماعی شما را تحت تاثیر قرار می دهد، در پریشانی روانی هستید با پزشک تماس بگیرید.
لازم به ذکر است حتی اگر فقط یکبار در این شرایط فوبیک قرار گرفته اید اقدام به مشورت با روانشناس کنید. فرض علمی آن است که محیط های گوناگون در اجتماع و خانه شما در واقعیت و ذات آسیب زا نیستند و برای همین اگر احساسی ترس گونه یا فعالیت های کنشی اضطراب زا در شما ایجاد می شود، باید جدی بگیرید. درباره ی حیوانات موضوع کمی متفاوت است. معمولا حیوانات باعث احیا ترس در ما می شوند اما هنگامی که با آنها مواجه می شویم و این امری طبیعی ست. اما در مواقعی که موضوع فوبی طرح می‌ شود شما از مواجه با حیوان خاصی، نه هر حیوانی و حتی هنگامی که اسم آن را می شنوید، دچار اضطراب و ترس روانی و روان تنی می شوید. این ترس با واکنش های غریزی که هنگام خطر احساس و اعمال می کنید، متفاوت است. همه ی ما از برخورد با یک شی داغ مانند آتش هراس داریم اما از خود آتش در هر شرایطی، رفتار اضطرابی نداریم. ترس فوبیک با اضطراب و استرس و واکنش های مداوم و گاه اورژانسی اعلام حضور می کند.

چگونگی غلبه بر ترس در چهار مرحله

غلبه بر ترس و وحشت، چالشی سخت و البته هیجانی است، اما با کمک از روانشناس، می توانیم به آنها آگاهی و کنترل را بر آنها اعمال کنیم.

یک،
ترس خود را شناسایی کنید

اولین گام در غلبه بر فوبیا این است که بدانید که چه چیزی شما را می ترساند. ترس از عنکبوت ها ممکن است به ترس از نخ و طناب منجر شود. اینکه یک فضایی شما را احاطه کرده است. چیزی مانند آگروفوبیا یا ترس از مکان های عمومی و یا فضاهای باز می تواند یک علت ریشه ای باشد که کمی بیشتر این یک حالت انتزاعی است. این ممکن است به ناسازگاری از جمعیت، و یا می تواند به شرایط اجتماعی مرتبط شود. قرارگیری مداوم شما در مکان های بلند یا کوچک و یا پل های هوایی.
همچنین، شناسایی حوادث اولیه در گذشته شما ممکن است موجب شود که شما در ابتدا به فوبیا آگاهی پیدا کنید. مانند اولین ترسی که تجربه کرده اید.

دو،
آگاهی شما

روانشناسان بالینی معمولا از درمان شناختی رفتاری (CBT) برای مقابله با ترس و وحشت استفاده می کنند. این یک رویکرد دوجانبه است که ابتدا با نگرانی های شما روبه رو می شود و با توجه به افکار و نگرش های شما در مورد ترس و در نهایت مبارزه با پاسخ فیزیکی شما به چیزی که از آن می ترسید.
یکی از فرآیندهای مورد استفاده در این رویکرد، بازسازی شناختی است. با توجه به پیشگامان آن، آلبرت الیس و رابرت هارپر، شما می توانید با تلاش ذهنی، ترس و اضطراب خود را با شخص دیگری یا با استفاده از «خودآموز» به سمت عادی شدن پیش ببرید. ایده این است که اگر شما با بزرگترین ترس خود مقابله کنید، هیچ شکی نیست که به هر زحمت و سختی به آن غلبه می کنید.

اقدام به عمل

شاخه دوم CBT مستلزم آن است که در حقیقت اقدامات عملی علیه ترس هایتان صورت گیرد. هر دو قسمت پروسه برای موفقیت ضروری است، اما این جایی است که شما واقعا با چیزی که شما را ترسانده است روبرو می شوید. مواجهه مستقیم و بی واسطه با محیط، شی یا حیوان فوبیک.
(موثرترین روش ریشه ای کنترل و درمان فوبی این موقعیت رفتارشناختی درمانی ست)
یکی از روشهای رایج، مدلسازی است. ایده این است که با چیزی که مرتب با هر آنچه که شما را می ترساند، با آن برخورد کنید. بنابراین اگر شما از عنکبوتها ترسیده اید، می توانید به جای دوری از آنها با انسانی وارد تعامل ارتباطی شوید که مانند عنکبوت رفتار می کند: خسته کننده و رفتاری حوصله کننده. گام بعدی این است که بتوانید به عنکبوت و یا رفتار انسان مدل شده عنکبوتی نزدیک‌تر شوید. هرگز بیش از آنچه که در توان دارید و تا شما را خسته نکرده، با شرایط مدارا و مدیریت نکنید. تمرین منظم برای ایجاد “مقاومت” به ترس شما در زمان های متوالی در طول روز ضروری است.

فعالیت و تلاش به تدریج و گام به گام
اندی فیلد که در پژوهش های مبتنی بر ترس های اضطرابی فوبی در دانشگاه ساسکس تحقیق می کند هشدار می دهد که مواجهه با ترس های شما به طور مستقیم می تواند باعث تشدید آنها شود. پس لازم است در طی مراحل غلبه بر ترس احتیاط را رعایت کنید.
“اگر شما از عنکبوتها ترسیده اید و سعی می کنید فیلم Arachnophobia را تماشا کنید که سراسر و مملو از صحنه های عنکبوتی ست، توقع بیجایی ست که بتوانید این راه را یک فرایند درمانی یا غلبه بر ترس بدانید. البته با اجتناب از این وضعیت، شما تقویت می کنید ترس فوبیک خود را. پس لازم است گام به گام و با دستورالعمل مشخصی عمل مواجهه را اعمال کنید.
بهترین راه برای درک این “قرار گرفتن در موقعیت فوبی” این است که هرگز بیش از آنچه فکر می کنید توان و اراده دارید، انجام ندهید. ”

فوبیاها یک شکل شایع اختلالات اضطرابی هستند و در نرخ توزیعی با سن و جنس، ناهمگن هستند. یک مطالعه پژوهشی آمریکایی توسط موسسه ملی بهداشت روان (NIMH) دریافتند که ۸.۷ درصد مردها و ۱۸.۱ درصد بانوان آمریکایی از ترس و وحشت رنج می برند و این از شایع ترین بیماری روحی در میان زنان در تمام گروه های سنی است و دومین بیماری شایع در میان مردان بالای ۲۵ سال است. بین ۴ تا ۱۰ درصد از همه کودکان در طول زندگی خود فوبی های خاصی را تجربه می کنند و فوبی های اجتماعی در یک درصد تا سه درصد کودکان و نوجوانان رخ می دهد.

یک مطالعه پژوهشی سوئدی دریافت شده است که زنان بیشترین شیوع را نسبت به مردان در اختلالات ترس یا فوبی دارند (۲۶.۵ درصد برای زنان و ۱۲.۴ درصد برای مردان)
در میان بزرگسالان، ۲۱.۲ درصد از زنان و ۱۰.۹ درصد مردان دارای یک فوبی خاص هستند، در حالی که فوبی های متعدد در ۵.۴ درصد زنان و ۱.۵ درصد مردان وجود دارد. زنان تقریبا چهار برابر احتمال ابتلا به ترس از حیوانات (۱۲.۱ درصد در زنان و ۳.۳ درصد در مردان) تقریبا چهار برابر بیشتر هستند – که بیشتر از همه ترس های خاص: ترس های بارداری که با ویار شکل می گیرند، ترس از دیدن شوهر؛ یا عمومی یا ترس های اجتماعی است. فوبی های اجتماعی در دختران بیشتر از پسران است. همچنین فوبیایی های موقعیتی در ۱۷.۴ درصد از زنان و ۸.۵ درصد مردان رخ می دهد.

با توجه به این آمارها و پژوهش ها ضرورت توجه به عوامل ترس زا جدی گرفته شود. در زندگی با این پیچیدگی های روابطی که انسان و حیوان و محیط های خاص همه با هم در تعامل هستند اصول و سنت های ارتباطی دچار تغییر می شوند. در این زمینه شناخت و آگاهی به رفتار و عملکرد عوامل ارتباطی در زندگی روزمره باعث می شود تا کمتر دچار تغییرات رفتاری خاص شویم. شاید نتوان اختلال فوبی را به موقع تشخیص داد اما با آگاهی به رفتار و عملکرد عوامل ارتباطی پیرامون خود و به خصوص خانواده ی خودمان می‌توانیم به موقع از آن رهایی داشته باشیم.